Ostatni Mazurzy i Warmiacy
To tytuł projektu, którego pierwszy etap został już zrealizowany w roku 2008. W ramach tego działania powstał zbiór 100 dokumentacji audiowizualnych wywiadów z Warmiakami i Mazurami. Na podstawie tych materiałów stworzyliśmy 10 filmów, dokumentujących wspomnienia ostatnich przedstawicieli autochtonicznej ludności Warmii i Mazur, które prezentujemy Państwu na naszej stronie. Filmy te są unikalną okazją do poznania fragmentów najnowszej historii Warmii i Mazur z relacji jej bezpośrednich świadków.
W niewoli
Dla jednych niewola oznaczała obozy koncentracyjne, pobyt w oflagach i stalagach. Dla innych wywózki i roboty przymusowe.
W Prusach Wschodnich robotnikami przymusowymi stawali się przede wszystkim Polacy, Francuzi i Rosjanie. Dla niejednego z robotników przymusowych rosyjska ofensywa oznaczała nowe problemy.
Wielka ucieczka
Zima 1944/45 to dla mieszkańców Prus Wschodnich czas wielkiej ucieczki na zachód.
Wielu z nich wybrało drogę morską. Największym pragnieniem było dostać się na jakikolwiek statek, a zwłaszcza na „MS Wilhelm Gustloff”…
Teraz Polska Jedni się tego bali, inni skrycie o tym marzyli, jeszcze inni za to ginęli. Ale kiedy na ziemiach Prus Wschodnich nastała Polska, była przeważnie inna od wyobrażeń i marzeń.
My, Wy, oni
Warmia i Mazury przez wieki były azylem dla uchodźców i przesiedleńców.
Od zawsze istniały tu silne podziały nie tylko na tle wiary, języka i pochodzenia. Powojenna wędrówka ludów nadała tym podziałom nowy charakter.
Ja Cię uczyć każę
Warmiacy i Mazurzy, zwłaszcza ci starzy, mówili po naszemu, czyli po polsku, ale z licznymi germanizmami i gwarowymi naleciałościami.
Szkoła niemiecka nie tolerowała tego, a pierwsze szkoły polskie na Warmii powstały dopiero w 1929 roku. Konflikty były nieuniknione.
Szkoła Polska
Wieloletnie starania działaczy polskich doprowadziły do powstania w 1929 roku pierwszych polskich szkół na Warmii. Nie było ich wiele, a podjęcie w nich nauki i pracy wymagało wiele odwagi.
Nauczyciele szkół polskich znaleźli się wśród pierwszych ofiar represji we wrześniu 1939 roku.
Pierwsza gwiazdka
Warmiacy, Mazurzy, repatrianci ze Wschodu, osiedleńcy z różnych stron Polski.
Los sprawił, że przyszło im razem mieszkać i wspólnie obchodzić święta. Różne tradycje i obyczaje wymagały tolerancji i otwartości. Także podczas Wigilii.
Kto Ty jesteś
Pytając Warmiaka i Mazura o to, kim jest lub kim się czuje, trzeba być przygotowanym na różne odpowiedzi.
Zwłaszcza, jeśli w pytaniu kryje się podtekst narodowościowy. W niejednej rodzinie warmińskiej bywało przecież i tak, że jedno z rodzeństwa czuło się Polakiem, a drugie Niemcem.
Może więc dlatego niektórzy twierdzą, że czują się przede wszystkim Warmiakami i Mazurami.
Tu czy tam
Powojenna wędrówka ludów sprawiła, że wiele miast i wsi dawnych Prus Wschodnich zostało zasiedlonych przez nowych mieszkańców.
Fala wyjazdów do Niemiec, która kilka razy przetoczyła się przez Warmię i Mazury spowodowała, że rdzennych Warmiaków i Mazurów mieszka dziś w Polsce bardzo niewielu.
Ciekawe, że ci, którzy zostali na swoim, nie rzadko tylko dlatego, że nie pozwolono im wyjechać, dziś tego nie żałują, a wielu z nich odczuwa prawdziwą dumę i satysfakcję z tej decyzji.